Versatility yani bir diğer adıyla fonksiyonel tasarımın amacı giysileri işlevsel hale getirmektir. Gelişen dünya ve moda sektöründe fonksiyonel tasarım oldukça önemli bir konseptir. Versatility sadece giysiler üzerinden değil aynı zamanda çantalar, aksesuarlar ve diğer moda ürünlerinde de büyük rol oynamaktadır.
Fonksiyonel Tasarıma Örnekler
Fonksiyonel tasarımın amacı bir kıyafeti birden fazla kez değerlendirebilmektir. Bir pantolonun hem etek olarak hem de şort olarak tasarlanması fonksiyonel tasarıma örnektir. Maalesef moda endüstrisinde bilinen birçok marka henüz fonksiyonel tasarımı gündemlerine almıyor. Ancak hızla azalan kaynak, yükselen maliyetlerin versatilityi önümüzdeki on yıl içerisinde (belki daha yakında) gündemde olacağı aşikardır.
Öncü Moda Akımları
Bauhaus Hareketi:1850’li yıllarda Avrupa etkisini göstermiştir. Bu akım sayesinde sanat hayatın birçok alanıyla birleşmiştir. Bauhaus akımının amacı sanayileşme sonrası girilen modernleşme sürecinde işlevsellik ve estetiği birleştirmektir. Aynı zamanda Bauhaus akımı minimalist tasarımın öncülerinden kabul edilir. Bu sebeple fonksiyonel tasarım bu akımın minimalist olma yönünü örnek almıştır.
Japon Tasarımı: Sadelik,minimalizm ve doğal malzemeler kullanma yönüyle ön plana çıkar. Bu akım işlevsellik ve estetiği dengelemeyi hedefler.
İskandinav Tasarımı: İskandinav tasarımı japon tasarımına çok benzer; ikisinin temelinde de minimalizm, işlevsellik ve doğal malzeme kullanımı belirgindir. Modada ise İskandinav tarzı genellikle nötr renkler,doğal kumaşlar ve basit çizgilerle karakterize edilir. Aslında bu akımın genel iskandinav yaşam felsefesiyle doğrudan bir bağlantısı vardır. İskandinavlar, kaliteli ve sürekli kullanabilecekleri parçaları tercih ederler.
Öncü Markalar
Fonksiyonel tasarıma öncülük eden markalar genellikle spor veya outdoor aktiviteleri markalardır.
Patagonia: Sürdürülebilirlik ve dayanıklılık odaklı bir giyim markasıdır. Patagonia, fonksiyonellik ve doğa dostu malzemeleri bir araya getiren tasarımlarıyla ünlüdür.
Nike:Spor ve giyim alanında faaliyet gösteren marka teknolojik yenilikler ve fonksiyonellik odaklı
tasarımlarıyla tanınmaktadır.
Öncü Tasarımcılar
Coco Chanel: Fransız moda tasarımcısı olan Coco Chanel 20. yüzyıllarından başından beri moda dünyasına yön veren önemli tasarımcılardan bir tanesidir. Kadın giyiminde o dönem için fonksiyonelliği ve rahatlığı ile ön plana çıkmıştır. Özellikle “ Little Black Dress” gibi klasik ve kullanışlı parçaları moda dünyasına sunmuştur.
Issey Miyake: Japon moda tasarımcısı Issey Miyake, japon tasarımı akımının etkisiyle birlikte minimal ve fonksiyonel tasarımları ile tanınmaktadır. Aynı zamanda tekstil teknolojilerinden yararlanarak hareket özgürlüğü sağlayan kıyafetler tasarlamıştır.
Fonksiyonel Tasarımın Tarihçesi
Modada fonksiyonel tasarım ve versatility kavramı çok geriye dayanır. Endüstri devrimiyle başlayan bu süreç zaman içinde şekillenmeye başlamıştır.
19. Yüzyıl: Endüstri devrimi ile birlikte tekstil üretimi ve moda endüstrisi büyük bir değişim geçirmiştir. Bu dönemde tekstil endüstrisine karşı çok büyük bir ragbet oluşmuştur ve dönemin önemli gelir kaynaklarından biri haline gelmiştir. Dolayısıyla üretim hızlanmış ve artmıştır,modaya ilgi duyulmuştur.
20. Yüzyıl: Bauhaus gibi akımlar ortaya çıkmış bu sayede moda minimalist ve fonksiyonellik kavramları etrafında dönmüştür. Spor giyimi,iş kıyafetleri ve askeri giyimde fonksiyonel tasarımların önemi artmıştır.
1940’lar ve 1950’ler: II. Dünya Savaşı sırasında asker giyiminde kullanılan pratik ve çok işlevselli tasarımlar savaş sonrası sivil giyiminde de etkisini devam ettirmiştir. Bu dönemde; denim pantolonlar , parkalar gibi versatile parçalar popüler hale gelmiştir.
1980’ler ve Sonrası: Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, spor giyimde ve outdoor aktiviteleri için tasarlanan ürünlerde fonksiyonellik ve performans odaklı tasaeımlar yaygınlaşmıştır. Bu dönemde markalar; polyester, polipropilen, naylon, viskoz, pamuk gibi teknik tekstiller kullanarak moda endüstrisine yeni bir trend yaratmıştır.
Fonksiyonel Tasarımın Sürdürülebilirliğe Katkısı
Tek işlevselli bir giysiyi onlarca başka kıyafetle kombinlememiz gerekiyor ve bunun sonucunda ise fark etmeden günde en az üç, dört parça kıyafet değiştiriyor ve israfa sebep oluyoruz. Bu da daha fazla kıyafet yıkamamıza, daha hızlı ve fazla kıyafet üretimine, kumaş atıklarının çoğalmasına yol açıyor. Fonksiyonel tasarım mantığı ile üretilmiş çok yönlü giysilerde ise bu durum tam tersi. Çok işlevselli parçalar oldukları için kıyafet kombinlemeyi oldukça kolay bir hale getiriyor. Bu giysilerin yaygınlaşması sonucunda su kullanımını, hızlı- fazla kıyafet (hızlı moda akımını)ve kumas atıkları israflarını minimuma indiriyor.
Versatility- Fonksiyonel Tasarım Neden Önemli?
Moda dünyasında fonksiyonel tasarımın önemi oldukça büyüktür. Bir giysinin sadece estetik açıdan güzel gözükmesinin yanı sıra insana sağladığı konfor,pratiklik ve işlevselliğ de önemlidir. Bu sayede giysi sadece güzel görünmekle kalmaz günlük hayatta kullanımı kolaylaştırır. Bir tulumun katlanınca pantolon olması veya montun havaya göre adapte olması insana konfor sağlar.
Fonksiyonel tasarım aynı zamanda sürdürülebilirlik açısından da çok önemlidir. Kaliteli malzemelerin ve dayanıklı tasarımların kullanılması; kıyafetlerin uzun ömürlü olmasını sağlar ve buna bağlı olarak atık üretimini azaltır. Bu sayede moda endüstrisinin daha çevre dostu ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşmasına yardımcı olur.
Fonksiyonel tasarım moda dünyasında hem insanların hem de çevrenin sorunlarına ve ihtiyaçlarına cevap veren önemli bir role sahiptir.
Ayşenaz KURU